Ritueel ter ere van de trekvogels

bovenstaande foto: sjamaankostuum (ik vermoed Siberische Ivenki maar weet niet meer zeker) gemaakt in Volkenkunde museum in Leiden bij 'Helende Kracht' expositie.

Ritueel voor het verwelkomen van de lentevogels Vogels zijn omisbaar in ons volksgeloof. Ze zijn in ons lage landje, met haar overvloed aan lucht en watergebieden en bossen, overal te vinden. In verleden en heden. Soms nemen we de vogels voor lief; gaan we liever naar exotische oorden of naar de dierentuin. Maar als je de tijd neemt je een beetje in onze eigen vogels te verdiepen kan het zijn dat je toch diep door hen betoverd wordt, zoals ik. Toen ik jonger was, heb ik als ‘vogelaar’ (nee niet de Vlaamse betekenis van dit woord), heel wat uren gespendeerd in het riet, veen, plas en wad, om de vogels door mijn telelens of verrekijker van dichtbij te kunnen bestuderen en bewonderen. ‘spotten’ heet dat met een fancy woord. Kleine vogeltjes, watervogels, roofvogels, ze zijn niet weg te denken uit ons leven, of je nu in een dorp of e stad woont. Vogels hebben territoria en zeker nu de lente weer op het punt staat om te beginnen zijn ze druk bezig deze gebieden voor hun toekomstig kroost/gezin veilig te stellen door druk te dansen voor hun partner, nestmateriaal verzamelen en natuurlijk niet te vergeten; hun prachtig gezang over veld en duin te laten schallen. Zo zie je vaak sommige vogels niet, maar kun je hen wel horen. Toen ik werkte voor het SOVON als broedvogelmonitor, leerde ik vogels herkennen op basis van hun lied. Ergens bracht dit een hele intieme en natuurlijk band tussen mij en de vogels teweeg, om ze op maar een paar geluidjes te kunnen lokaliseren en op afstand met hen te verbinden zonder een lens tussen ons om foto’s mee te maken of een oog dat hun zou moeten zien. Wanneer je dit kunt en je komt een aantal dagen tegen zonsopgang in een bepaald gebied, zal je telkens dezelfde vogels horen zingen, en kun je op basis daarvan zeggen dat deze vogels hier in dit gebied hun territoria hebben gevestigd en ze er broeden. Met weinig informatie kun je dus toch bepalen wie de bewoners zijn van dat gebied en je op een intiemer niveau met hen verbinden, die van het gevoel en het gehoor in plaats van het visuele. Dit geeft een hele nieuwe dimensie aan contact. De vogels spelen een grote rol in ons volksgeloof. Men voorspelde het weer aan de hand van het gedrag van de vogels, bepaalde de seizoenen door hun (broed-)gedrag (denk aan het eerste kievitsei) en deed andere voorspellingen zoals dat de kraai of de uil een onheilspellende voorbode zouden zijn, zoals bijvoorbeeld wanneer ze boven het slagveld zweefden, de slag niet goed zou aflopen. Vogels werden gezien als zeer magisch, waarom? Omdat zij doorheen alle sferen van de wereld bewegen konden; in het water, op het land en in de lucht, en zich dus in alle drie de sferen konden bewegen. De sjamaan zoals we die kennen van het Euraziatisch continent (maar ook in andere delen van de wereld) had vaak veren, of representerende elementen van vogels, op zijn sjamanistisch kostuum om zo zijn vlucht als een vogel naar de andere werelden weer te geven. De vogels stonden dichterbij de - voor de mens zo onbereikbaar schijnende - hemel. In onze cultuur kennen we vele betekenissen toe aan onze vogels, ons vaak nog welbekend. Bijvoorbeeld de ooievaar als geboortevogel, omdat hij met zijn lange nek uit het water de ongeboren zielen haalde (water = onderwereld en wereld van de voorouders/overledenen). De uil, een vogel van wijsheid maar ook van de nacht en de mysteriën. Het winterkoninkje als koning van de winter, een klein vogeltje met een enorm luide stem, waarvan gezegd werd dat hij koning van de winter was geworden, doordat hij op de rug van een arend een vliegwedstrijd won. Helaas zijn vele rituele betekenissen van vogels verloren gegaan, wat misschien een goed onderwerp kan zijn voor een volgend blog. Dit blog wilde ik wijden aan de vogels maar met name aan een specifieke soort vogels, namelijk: de trekvogels. Trekvogels zijn vogels die op een andere plaats overwinteren of hun zomer doorbrengen. Wij noemen hen daarom zomer- of wintergasten. Dat betekent dus dat ze hier tijdelijk verblijven en vaak niet broeden, uitzonderingen daar gelaten. De trek is een zeer uitputtende en gevaarlijke reis voor de vogels die naar ons land terugkeren in de lente, vaak vliegen zij s ’nachts om het gevaar van roofvogels te ontwijken en vliegen zij wel duizenden kilometers in een paar dagen of weken, klein en groot. Deze trekvogels zijn nauw verbonden met de seizoenen, ze geven de bewoners van ons land immers een teken dat, wanneer zij arriveren, de lente gekomen is of de zomer geëindigd is. Al van oudsher markeerden deze vogels de wisseling der seizoenen. Wanneer men de zwanen of de smienten zag wegvliegen, dan was de winter echt voorbij – zij gingen terug naar het noorden om daar, ‘thuis’, de zomer door te brengen. Zij leven dus, net als onze verre, verre voorouders, een nomadisch bestaan waarin zij hun woonplaats aanpassen aan de hand van de voedselvoorziening en andere omstandigheden. Vogels die je bijvoorbeeld weer in de lente ziet terugkomen zijn de kievit, grutto, wulp, tureluur, zomertaling, blauwborst, boomvalk, etc. Onlangs had ik een droom waarin één van mijn verre voorouders, een nomadische vrouw, mij een ritueel liet zien in een rietland waarbij zij de overvliegende vogels welkom heette na hun barre tocht. Dit gaf me de aanwijzing om dit ook te doen voor de vogels die hier in de lente aankomen en hen ook weer gedag te zeggen in de herfst, bij vertrek. Het is immers een geweldig intensieve reis en met alle gevaar kan het geen kwaad om een heilswens uit te spreken bij vertrek en hen op afstand mogelijk te ondersteunen, de bidden voor een veilige tocht, die op dit moment (januari/februari/maart) in volle gang is. Ergens in februari leek me een goed moment, op gevoel, om dit ritueel te doen op meerdere plekken doorheen ons land. Verbonden op afstand, maar in onze eigen omgeving (met ‘jouw eigen’ vogels). Misschien wil je het combineren met je een beetje te verdiepen in de vogels van jouw omgeving. Koop een vogelboekje en misschien heb je een verrekijker en ga eens de natuur in, luister, kijk, voel, verbind. In september is dan het tweede moment voor ritueel. Het ritueel hieronder is het lente ritueel maar kun je natuur ook aanpassen voor de herfst, voor vertrek. Je doet het ritueel buiten, het liefst in de natuur, in de buurt van de vogels. De uitgebreide omschrijving staat hieronder: Nodig: - een keteltje met kaars - wijrook (rook van een wij-plant = heilige plant) zoals van bijvoet of vlier (beiden gaan over bescherming) - een kleed/vacht om op te zitten als je wilt zitten - een drum of ratel - een handbelletje - als je ermee werkt; rituele kledij - twee vleugels of 2 representaties van vogelvleugels - een kommetje melk en wat (zelfgebakken) brood of cake - een lepel - een mooie doek of vacht

Zoek een plek uit die uitnodigend voelt. Maak als je dat kunt contact met de geest van de plek en geef eventueel wat rook van wat kruiden om de geest gunstig te stemmen voordat je je ritueel op gaat zetten. Als je je plek gevonden hebt ga je op je kleed of vacht (of blijf staan)zitten met jouw rituele kledij aan, luid de bel driemaal en steek de kaars aan in de ketel. Leg het brood/cake voor je neer op een doek/vachtje met de lepel in de kom. Visualiseer om je heen de kleur indigoblauw, laat die koepel helemaal onder je door gaan en om je heen gaan, stel je voor dat kleur knettert van kracht, geladen is. Roep jouw helpende geesten erbij, als je die niet kent kun je een aanroep doen aan alle behulpzame en goedgezinde geesten die jou in jouw leven begeleiden. Roep de goedgezinde voorouders aan. Je kunt dit gewoon hardop uitspreken: “goedgezinde geesten, ik roep jullie bij me om me in dit ritueel bij te staan/te begeleiden”. Steek dan de wijrook/kruiden aan en je kunt drummen of ratelen om zo jouw helpende geesten te doen arriveren in jouw gewijde ruimte. Dan vragen we aan de Grote Geesten van de natuur om ons gebed te horen, waarbij je het brood/cake in stukjes scheurt en neerlegt op de vacht of in het gras. Daarbij kun je iets zeggen zoals: “Moeder Aarde ik roep u aan, Vader Hemel, hoor mij. Alle Grote voorouders achter mij, Alle grote voorouders voor mij, ik roep u aan, Alle welwillende geesten van de boven-, midden- en onderwereld, wordt wakker en hoor mij” Leg dan de vleugels voor je neer en begin met drummen. Breng jezelf in een lichte trance en als je durft kun je je laten gaan door te zingen waarbij je je afstemt op de trekvogels en hun reis, en ontstaat er een trekvogel-lied. Wie weet vliegen er wat over je hoofd heen tijdens je ritueel. Je stelt je hen voor, hun sterke vleugels, hun heldere koers, alsof je tussen hen in vliegt. Verbind je met hen. Dan zeg je een gebed vanuit je hart, waarin je de vogels een goede reis wenst, in veiligheid, vertrouwen en met goed weer. "Moge zij hun reis in goede orde aanvangen, moge hun reis voorspoedig verlopen, moge ze onderweg genoeg te eten vinden en genoeg rust kunnen nemen om zo veilig hier aan te komen” en dit kun je in verschillende variaties herhalen. Kijk voor als je wat meer input nodig hebt of achtergrond over het bidden/heilswensen, bij mijn eerdere blogpost over gebeden. Als je er lekker in zit, je klanken doet komen tussen je gebeden door en je een diepe connectie voelt met de vogels en met de natuur om je heen pak je even kort de kom met melk en de lepel en sprenkel je wat melkdruppels op de vleugels terwijl je je gebed nogmaals herhaald. Dit doe je drie keer. Daarna hervat je je gebeden, je zang en je drummen weer om in de flow te blijven. Voel of je verder nog een handeling wilt verrichten, volg als je dat kunt, de leiding van je eigen beschermgeesten. Misschien wil je je armen uitstrekken naar de hemel bijvoorbeeld. Voel zelf wanneer het voldoende is. Bedank dan alle geesten door hen hardop te danken, je kunt hierbij je handen op je hart leggen. Voel de verbondenheid met de natuur, met Moeder Aarde. Steek eventueel nog wat wijrook op. Geniet. Wees verbonden. Blijf even zitten in stilte waarbij je luistert naar alle geluiden van de wakker wordende natuur en van de lente. Sluit op je eigen manier af, giet de melk over de Aarde en de andere helft gooi je in de lucht, de cake/brood kun je achterlaten in de natuur. Zorg dat je de plek netjes achterlaat en je alles wat betreft vuur uitmaakt. Dankjewel voor het lezen, dankjewel voor jouw wensen voor veiligheid en een goede overtocht voor de vogels en jouw welkom voor hen!